Odkleszczowe Zapalenie Mózgu

Kleszcze

Dorosłe samiczki są długości 3-4 mm, natomiast samce 2,5 mm. Każde stadium rozwojowe kleszcza (larwa, nimfa i imago czyli dojrzała forma) musi raz wyssać krew od kręgowca, ażeby móc się dalej rozwijać. Cykl rozwojowy jednego pokolenia kleszczy trwa średnio 2 lata. Wzrost temperatury powoduje wzrost aktywności kleszczy, która rozpoczyna się w miesiącach marcu/kwietniu i trwa od jesieni do października/listopada. Maksimum aktywności zależy od czynników klimatycznych i przebiega w Europie Środkowej w dwóch fazach, tzn. w miesiącach maju/czerwcu i wrześniu/październiku/ Wilgotne lato i łagodna zima sprzyjają rozprzestrzenianiu się kleszczy. Optymalne warunki dla kleszczy i ich żywicieli stanowią biotopy. Większość dotychczas dokładnie zlokalizowanych naturalnych ognisk infekcji to obszary przejściowe między dwoma różnymi typami roślinności, jak np.: brzegi lasów z graniczącymi łąkami, polany, błonia nad rzekami i stawami, zagajniki z zaroślami, obszary gdzie las liściasty przechodzi w iglasty lub odwrotnie albo wysoki w niski, obszary zarośnięte paprociami, jeżynami, czarnym bzem i leszczyną. Kleszcze spotyka się na trawie i w niskich krzakach. Wiszą na źdźbłach trawy i na spodzie liści, z tego powodu są niewidoczne.
 

Ukąszenie kleszcza

Typowymi miejscami ukąszenia u człowieka są głowa, uszy, miejsca zagięcia dużych stawów, ręce i nogi. Ponieważ ślina kleszczy posiada właściwości znieczulające, ukąszenie na ogół nie zostaje zauważone i dlatego też bardzo często osoby z zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu nie przypominają sobie momentu ukąszenia.
 

Zachorowanie na wirusowe zapalenie mózgu WZM

Kleszczowe Zapalanie Mózgu ( KZM ) wnika do organizmu gospodarza po ugryzieniu kleszcza lub po spożyciu niepasteryzowanego mleka albo sera. Większość zgłaszanych w Polsce przypadków WZM wywołanych jest przez wirus KZM. W innych krajach naszej strefy klimatycznej najczęstszą przyczyną WZM jest wirus opryszczki zwykłej typu 1 (HSV-1) odpowiedzialny za około 20% przypadków tej choroby. Niektóre spośród wirusów powodujących infekcje wieku dziecięcego mogą być przyczyną ostrego pierwotnego zapalenia mózgu (VZV, EBV), mogą powodować przyzakaźne zapalenia mózgu (EBV, VZV, wirus odry, różyczki, grypy, świnki) lub być przyczyną zakażeń latentnych, ujawniających się w okresach obniżonej odporności (VZV, HHV-6, CMV) Zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych wykazują dwa nasilenia z mniej więcej 4 tygodniowym opóźnieniem w stosunku do aktywności kleszczy, tzn. jedno, maksimum zachorowań w miesiącach czerwcu i lipcu i drugie w październiku.Chorują dzieci i dorośli w wieku od 3 do 80 lat, najczęściej w wieku 15-50 lat.
U części osób choroba może przebiegać łagodnie i tylko badanie krwi potwierdza zakażenie. W innych przypadkach przebieg jest dwufazowy. Pierwsza faza choroby pojawia się po 7-14 dniach od kontaktu z kleszczem i przebiega z gorączką oraz objawami podobnymi do grypy. Objawy te utrzymują się około tygodnia. Po kilku dniach lepszego samopoczucia występuje druga faza choroby z bólami głowy, gorączką, wymiotami, nudnościami, utratą przytomności i zespołem objawów neurologicznych.

Leczenie i ochrona przed kleszczami

Nie ma leczenia przyczynowego kleszczowego zapalenia mózgu. Leczy się tylko wywołanie wirusem. Objawy zwykle ustępują po 2-3 tygodniach i pacjent zdrowieje. Choroba może przebiegać ciężko, gdy wystąpią objawy mózgowe,
móżdżkowe lub rdzeniowe, rzadko ma przebieg śmiertelny, czasem stwierdza się następstwa pochorobowe pod postacią niedowładów, depresji, zaniku mięśni lub stałych bólów głowy.Jedynym sposobem uniknięcia przykrych skutków choroby jest zapobieganie.

W tym celu konieczne jest stosowanie kilku prostych zasad.

• Nosić odpowiednią odzież w lesie zakrywającą jak najwięcej części ciała;

• Jak najszybciej usunąć kleszcza ze skóry,

• Stosować środki odstraszające kleszcze tzw. repelenty z deet,

• Gotować mleko pochodzące od krów, kóz i owiec,

• Unikać pobytu w rejonach zakażonych kleszczy w szczególności dróżek wydeptanych przez leśną zwierzynę,

• Po wizycie w lesie dokładnie obejrzeć całe ciało, skorzystać z prysznica oraz wymienić odzież.

Jeżeli zauważymy ukąszenie, natychmiast delikatnie należy usunąć kleszcza. Miejsce ukłucia zdezynfekować.Stosowanie wymienionych zasad zmniejsza prawdopodobieństwo ukąszenia i zakażenia. Jednak najpewniejszym sposobem zabezpieczenia się jest szczepienie ochronne.

Szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu

Szczepienia zaleca się osobom przebywającym na terenach endemicznych min. zatrudnionym przy eksploatacji lasów, stacjonującemu w lasach wojsku,rolnikom, młodzieży odbywającej praktyki oraz turystom, uczestnikom obozów i kolonii.Szczepienia przeciw kzm jest zalecane przez Ministerstwo Zdrowia.Dla zapewnienia odpowiedniego zabezpieczenia niezbędne jest uodpornienie podstawowe przez podanie szczepionki. Żeby szczepionka działała pewnie i długo czasowo, pobudza się układ obronny organizmu do tworzenia ciał obronnych przez trzy etapowe szczepienie. Później podawane jest szczepienie przypominające. Co trzy lata wykonuje się jedno szczepienie przypominające. W ten sposób zapewnisz sobie właściwe zabezpieczenie. Na terenach zagrożonych powinno się szczepić dzieci już od pierwszego roku życia, ponieważ przebywają dużo na powietrzu. Również kobity ciężarne powinny się szczepić, ponieważ szczepienie chroni przyszłą matkę i dziecko. Przed zaszczepieniem należy skonsultować się z lekarzem.

Jak wyciągnąć kleszcza?

Jak tylko zauważysz kleszcza na ciele, należy go możliwie szybko usunąć. Wprawdzie nie likwiduje się niebezpieczeństwa zarażenia zapaleniem mózgu i opon mózgowych, gdyż kleszcz zostawia wirusy od razu po przewierceniu skóry.Aby wyciągnąć kleszcza należy go ująć pincetą jak najbardziej z przodu, wystarczająco mocno żeby pinceta się nie ześliznęła, i wyciągnąć go prosto, bez kręcenia. Nie zgnieść kleszcza ponieważ można spowodować wyciśnięcie jego zawartości do ciała.