Wirus Zika: Jakie są objawy i gdzie występuje ta groźna dla turystów choroba?

 

Wirus Zika (ZIKV) należy do rodziny Flaviviridae (tzw. flawiwirusy), do której zaliczane są też inne chorobotwórcze patogeny, takie jak wirus żółtej febry czy wirus dengi. Po raz pierwszy pojawił się w Ugandzie najprawdopodobniej pomiędzy 1892 r. a 1943 r. u różnych gatunków małp. Replikacja wirusa odbywała się w cyklach komar → małpa → komar, a w 1951 r. stwierdzono pierwsze zachorowania u ludzi. Od maja 2015 obserwowany jest wzrost zachorowań przede wszystkim w Ameryce Południowej, Środkowej i na Karaibach.

W europejskiej części globu wykryto pojedyncze przypadki wirusa w Hiszpanii, Niemczech, Francji i Austrii. Infekcje dotyczyły osób, które przebywały czasowo na terenach endemicznych patogenu, a następnie wróciły do miejsca zamieszkania. Polska uważana jest za kraj wolny od wirusa, choć we wcześniejszych latach pojawiły się informacje o zainfekowaniu kilku osób powracających z zagranicznych podróży.
 

Aktualnie nie ma szczepionki, ani profilaktyki lekowej zapobiegającej wirusowi.

 

Wirus zika jak można się zarazić ?

 

Główną drogą zakażenia są ukąszenia komarów należących do gatunków z rodzaju Aedes (Ae. Aegypti i Ae. Albopictus). Komary te wykazują aktywność w ciągu dnia, w szczególności o poranku oraz późnym popołudniem i występują zarówno na terenach wiejskich, w lasach tropikalnych, jak i w miastach.Wirus Zika może przenosić się też z człowieka na człowieka przez kontakty seksualne nawet, jeśli nosiciel nie ma w tym czasie widocznych objawów. Trwają badania mające na celu ustalenie jak długo wirus pozostaje w płynach ustrojowych i przez jaki okres może być przekazywany partnerom seksualnym. Na ten moment wiadomo, że w nasieniu pozostaje dłużej aniżeli w wydzielinie pochwowej, moczu czy krwi.Poza zakażeniem poprzez wektory możliwa jest również transmisja wertykalna. Zika może zostać przeniesiona na płód podczas ciąży lub już w trakcie porodu co może skutkować poważnymi wadami mózgu oraz mikrocefalią u dziecka.

Zika może być przenoszona również drogą krwiopochodną – przez transfuzję. Najwięcej doniesień o tego typu przypadkach pojawiło się w Brazylii, a podczas wybuchu epidemii na Polinezji Francuskiej 2,8 % dawców krwi miało pozytywny wynik testu na obecność wirusa Zika.

W tym przypadku głównym żywicielem jest człowiek, natomiast wirus może atakować także zwierzęta, szczególnie małpy oraz drobne gryzonie.

 

Wirus zika jakie są objawy?

 

Zakażenia wirusem Zika najczęściej przebiegają łagodnie. Nawet 80% przypadków może mieć przebieg bezobjawowy.
Chorobie towarzyszą objawy zbliżone do grypy:

• zwykle umiarkowana gorączka,
• bóle głowy,
• mięśni lub stawów,
• bóle zagałkowe,
• zapalenie spojówek,
• swędzącą wysypka grudkowa.

Objawy zika występują zazwyczaj po kilku dniach od ukąszenia komara (z reguły 3-12 dni) i zwykle nie trwają dłużej niż tydzień. Wiele osób może sobie nie zdawać sprawy z tego, że zostały zakażone. Rozpoznanie opiera się głównie na obrazie klinicznym. W celu potwierdzenia zakażenia można wykonać badanie PCR w okresie wiremii (pierwsze 3–5 dni od wystąpienia objawów choroby). Od około 5. dnia choroby pojawiają się we krwi swoiste przeciwciała, jednak diagnostyka serologiczna może być trudna ze względu na występowanie reakcji krzyżowych.

Leczenie ma charakter wyłącznie objawowy. Zwykle dochodzi do samoistnego ustąpienia objawów bez powikłań.

 

Występowanie Wirusa Zika

 

Transmisja wirusa Zika występuje w krajach znajdujących się w zasięgu geograficznym komarów mogących przenosić wirusa i jak dotąd została ona udokumentowana w 84 państwach i rejonach świata. Jednocześnie obszar występowania zakażeń Zika w dużej mierze pokrywa się z obszarem występowania dengi, żółtej gorączki i gorączki chikungunya, które są przenoszone przez te same gatunki komarów. Na obszarach tych występuje także ryzyko zachorowania na takie choroby jak malaria czy denga.

Obecnie wirus Zika występuje głównie na terenach kontynentu afrykańskiego, azjatyckiego oraz Ameryki Łacińskiej. Przykładowo z Ziką można się spotkać w takich krajach jak:
 

• Duże prawdopodobieństwo zakażenia Wirusem Zika: Samoa Amerykańskie, Angola, Anguilla, Antigua i Barbuda, Argentyna, Aruba, Bahamy, Bangladesz, Barbados, Belize, Boliwia, Bonaire, Brazylia, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Burkina Faso, Birma, Burundi, Kambodża, Kuba, Kamerun, Wyspy Zielonego Przylądka, Kajmany, Republika Środkowoafrykańska, Kolumbia, Wyspy Cooka, Kostaryka, Kuba, Curacao, Dominika, Dominikana, Wyspa Wielkanocna, Ekwador, Salwador, Etiopia, Sfederowane Stany Mikronezji , Fidżi, Gujana Francuska, Polinezja Francuska, Gabon, Grenada, Gwadelupa, Gwatemala, Gwinea Bissau, Gujana, Haiti, Honduras, Indie, Indonezja, Wybrzeże Kości Słoniowej, Jamajka, Laos, Kenia, Malezja, Malediwy, Wyspy Marshalla, Martynika, Meksyk, Montserrat , Nowa Kaledonia, Nikaragua, Nigeria, Palau, Panama, Papua Nowa Gwinea, Paragwaj, Peru, Filipiny, Puerto Rico, Saba, Saint Barthelemy, Saint Kitts i Nevis, Sri Lanka, Saint Lucia, Saint Martin, Saint Vincent i Grenadyny, Samoa, Senegal , Singapur, Sint Eustatius, Si n Maarten, Wyspy Salomona, Surinam, Tajlandia, Tanzania, Tonga, Trynidad i Tobago, Turks i Caicos, Uganda, Stany Zjednoczone (Kontynentalne USA), Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych, Vanuatu, Wenezuela, Wietnam, Zanzibar

 

• Obszary z mniejszym prawdopodobieństwem występowania zika: Australia, Benin, Bhutan, Botswana, Brunei, Czad, Chiny, Wyspa Bożego Narodzenia, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Dżibuti, Timor Wschodni, Egipt, Gwinea Równikowa, Erytrea, Gruzja , Ghana, Guam, Gwinea, Kiribati, Liberia, Madagaskar, Madera, Malawi, Mali, Mozambik, Namibia, Nauru, Nepal, Niger, Niue, Mariany Północne, Oman, Pakistan, Rosja, Rwanda, Arabia Saudyjska, Sierra Leone, Somalia, Republika Południowej Afryki, Sudan Południowy, Sudan, Tajwan, Gambia, Togo, Tokelau, Turcja, Tuvalu, Urugwaj, Wallis i Futuna, Jemen, Zambia, Zimbabwe

 

Wirus zika leczenie i diagnostyka

 

Analizie poddawane są m.in. informacje o podróżach, przypadkowych kontaktach seksualnych, przebytych przeziębieniach i objawach grypopodobnych. Zakażenie wirusem można potwierdzić poprzez badanie serologiczne w kierunku identyfikacji przeciwciał IgM i IgG (test ELISA) oraz wykonanie analizy genetycznej RT-PCR. Zika wywołuje objawy podobne do innych chorób przenoszonych przez komary, takich jak denga czy chikungunya, więc lekarz może zlecić testy w celu wykrycia kilku rodzajów infekcji.

 

Do tej pory nie wynaleziono konkretnego leku, ani szczepionki przeciwko wirusowi Zika. Radzić sobie z objawami można poprzez: odpoczynek, nawadnianie, leki przeciwgorączkowe. Ze względu na ryzyko krwotoku nie należy przyjmować aspiryny, ani innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). W przypadku przyjmowania leków na inne schorzenia należy skonsultować się z lekarzem.

 

Zika, a ciąża

 

O możliwym związku patologii płodu z wirusem Zika stało się głośno pod koniec listopada 2015 roku, gdy brazylijskie Ministerstwo Zdrowia zwróciło uwagę na wzrastającą liczbę urodzeń dzieci z małogłowiem w północnych regionach tego kraju. Obecność wirusa Zika potwierdzono w płynie owodniowym i łożysku u matek dzieci z tą wadą wrodzoną, jak również w mózgach płodów i noworodków.

Światowa Organizacja Zdrowia informuje że kobiety, które zamierzają udać się w rejony, w których istnieje ryzyko zarażenia wirusem, powinny się skonsultować z lekarzem przed podróżą i po powrocie do kraju. O krok dalej poszli przedstawiciele władz Kolumbii, Ekwadoru, Salwadoru i Jamajki, którzy zalecili kobietom, by nie zachodziły w ciążę, dopóki nie uda się ustalić dodatkowych informacji na temat wirusa.

 

Jedynym sposobem, aby zapobiec zarażeniu wirusem jest unikanie obszarów zagrożonych oraz unikanie kontaktów seksualnych z osobami będącymi w grupie ryzyka, tj. przebywających w wyżej wymienionym obszarze w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Zika jest i będzie potencjalnym zagrożeniem w wielu krajach na całym świecie. Osoby rozważające podróż w obszary zagrożone, powinny uprzednio skontaktować się z lekarzem. Ważne jest, aby zrozumieć ogromną skalę ryzyka podczas ciąży.
 

Małogłowie, a wirus zika

 

Wirus Zika powoduje między innymi ciężkie schorzenie jakim jest małogłowie. Jest to poważna wada rozwojowa u dzieci, która niestety nie jest uleczalna. Kobieta, będąc w ciąży i zarażając się wirusem Zika, przekazuje go płodowi. Wirusem może zarazić się także mężczyzna, który przekaże go swojemu potomkowi, czego następstwem może być małogłowie. Niestety, obecnie małogłowie nadal nie jest schorzeniem wyleczalny, zatem nie ma żadnego skutecznego leku, który cofnąłbym rozwój tej choroby, także w wieku płodowym. Małogłowie niestety doprowadza do trwałego upośledzenia dziecka. Posiada ono o wiele mniejszą czaszkę, przez co mózg nie ma możliwości rozrostu i prawidłowego rozwoju.
 

Wirus Zika nie pozostaje obojętny, jeśli chodzi o dorosłych. Może doprowadzić do rozwoju choroby Zespołu Guillaina-Barrégo. Jest to niebezpieczna choroba autoimmunologiczna, która objawia się tym, iż ciało ludzkie zwalcza własne przeciwciała, zamiast bronić się przed innymi schorzeniami. Tuż po zwykłej infekcji, grypie lub przeziębieniu, chory zaczyna uskarżać się na bóle i lekki paraliż palców u rąk i stóp. Stan ten zaczyna się pogłębiać i dochodzi do tego całkowitego paraliżu kończyn, który może być już trwały. Następnie dochodzi do zajęcia mięśni tułowia, twarzy, a nawet dróg oddechowych. Należy podjąć natychmiastowe kroki i poddać leczeniu, ponieważ choroba może zakończyć się śmiercią! Charakterystycznym symptomem Zespołu Guillaina-Barrégo jest również silny ból, pojawiający się w okolicach międzyłopatkowej lub lędźwiowej. W skrajnych przypadkach może dojść do zajęcia włókien nerwowych, które odpowiedzialne są za pracę różnorodnych narządów wewnętrznych. Może to prowadzić do zaburzenia rytmu serca oraz spadku ciśnienia tętniczego krwi. Jeżeli dochodzi natomiast do porażenia mięśni oddechowych, pacjenci wymagani są podłączenia do respiratora. Diagnostykę choroby przeprowadza się poprzez pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego z punkcji lędźwiowej.

 

Warto jednak dodać, że jest to schorzenie, które można wyleczyć u wielu pacjentów. Dzięki podawaniu specjalnej immunoglobuliny dożylnie, chory ulega całkowitemu wyleczeniu. Jedynymi następstwami tej choroby mogą być lekkie zaburzenia ruchu, które zwykle nie są widoczne dla postronnych. Niestety, mniej więcej co 20 pacjent umiera, pomimo intensywnej terapii, a wielu chorych musi poruszać się do końca życia za pomocą wózka inwalidzkiego. Nie do końca znane są przyczyny powstawania tej choroby oraz przebieg leczenia. Warto dodać, że Zespół Guillaina-Barrégo jest także początkiem innych schorzeń, dlatego warto odbyć dokładne badania, aby móc skutecznie walczyć z tym schorzeniem.

 

Profilaktyka i zalecenia dla podróżujących

 

Co należy zrobić przed podróżą do strefy zagrożenia Zika

• Przed planowaną podróżą nie później niż 6-8 tyg należy skontaktować się z lekarzem lekarzem medycyny tropikalnej lub medycyny podróży, który udzieli informacji o zalecanej profilaktyce oraz zasad przygotowania się do takiej podróży.
• Kobiety w ciąży, a także kobiety planujące ciążę nie powinny podróżować do obszarów z ogniskami wirusa. Jeżeli podróż jest konieczna należy najpierw skonsultować się z lekarzem ginekologiem-położnikiem , który udzieli kompleksowej informacji na temat zagrożeń oraz profilaktyki w trakcie pobytu.
• Osoby, które są przewlekle chore na takie choroby jak: niewydolność krążenia, choroby onkologiczne, cukrzyca, choroby płuc lub niewydolność nerek, powinny skonsultować się z lekarzem specjalistą przed podjęciem decyzji o wyjeździe w regiony występowania Zika.

• W celu uniknięcia pogryzienia przez komary należy stosować repelenty (środki odstraszające komary i inne insekty), zawierające m.in. takie substancje jak: DEET zarówno w ciągu dnia jak i w nocy, podczas przebywania na zewnątrz jak i wewnątrz pomieszczeń.
• W związku z tym, że aktualnie nie ma szczepionki, ani leków chroniących przed zarażeniem osoby podróżujące w rejony występowania wirusa Zika powinny stosować się do wszelkich rekomendacji, które obowiązują w przypadku innych chorób tropikalnych przenoszonych przez komary.
• Należy używać turystycznych moskitier, dzięki której będziemy pewni spokojnego snu bez zainfekowanych wirusami i pasożytami komarów
• Zalecaną metodą ochronną jest również odpowiedni ubiór okrywający części ciała narażone na ukąszenia komarów. Ubranie powinno być przewiewne z naturalnych tkanin najlepiej w jasnych kolorach (spódnice chroniące uda, spodnie i bluzy z długimi nogawkami i rękawami). Głowę należy chronić nakryciem. Należy pamiętać również o ochronie karku i stóp np. repelentem
• W okresie pór dnia, w których aktywność komarów jest największa warto pozostać w pomieszczeniach (najlepiej klimatyzowanych lub posiadających wiatraki)

• Podczas pobytu w kraju tropikalnym należy zawsze przed posiłkami myć ręce i przestrzegać zasad higieny (ręce myjemy żelami antybakteryjnymi i mydłem).
• Deskę klozetową i kabinę prysznicowa zdezynfekować roztworem alkoholowym.
• Unikać kontaktu z gryzoniami, chorymi lub padłymi zwierzętami, z osobami chorymi lub ciałami osób zmarłych,
• Unikać konsumpcji surowej żywności (warzyw, owoców, surówek, mięsa dzikich zwierząt). Należy wybierać żywność, która została przygotowana tak, aby była bezpieczna, np. pasteryzowane mleko, dokładnie myć i obierać owoce i warzywa przed jej spożyciem.
• Zarówno do picia, jak i mycia zębów używaj tylko bezpiecznej wody (najlepiej butelkowanej) lub poddaj ją takim działaniom, aby stała się ona bezpieczna. Tyczy to się także lodu w kostkach.

Po powrocie z regionu występowania Zika

Osoby wracające z terenów występowania wirusa powinny przejść 6-miesięczny okres „kwarantanny” chroniący innych przed potencjalnym zarażeniem. W tym czasie należy unikać kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia oraz nie planować ciąży.Dotyczy to zarówno kobiet jak i mężczyzn, bez względu czy wystąpiły u nich objawy zakażenia czy też zachorowanie przebiegało bezobjawowo. Zalecenie to jest ważne dla osób planujących ciążę w okresie następującym bezpośrednio po pobycie w regionach występowania wirusa Zika. Wzrost świadomości w społeczeństwie oraz odpowiednia profilaktyka pomogą uchronić przed niechcianą infekcją wirusową.

• W przypadku gdyby w ciągu 14 dni po powrocie wystąpiły jakiekolwiek niepokojące objawy chorobowe należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, informując o przebytej podróży w strefie tropikalnej
• Kobiety planujące ciążę oraz kobiety w ciąży, powinny skonsultować się lekarzem ginekologiem, który podejmie decyzję dotyczącą dalszego postępowania diagnostycznego albo udzieli porady w zakresie planowania ciąży,
• Pary spodziewające się dziecka, w przypadku kiedy mężczyzna wrócił z terytorium występowania Zika, powinny przez cały okres ciąży we właściwy sposób stosować stałe metody barierowe lub powstrzymać się w tym okresie z kontaktów seksualnych, .

 

 

Szybkie pytania i odpowiedzi o wirusie Zika:

 

Gdy ktoś zostanie zainfekowany Ziką, jest bardzo prawdopodobne, że będzie chroniony przed przyszłymi zachorowaniami na ten wirus. Nie ma dowodów także na to, że zakażenie Ziką w przeszłości, stwarza zwiększone ryzyko wad wrodzonych w przyszłych ciążach.

 

 

• Stosuj dobry środek przeciw komarom, zarejestrowany w Ministerstwie zdrowia np. Mugga

• Zakładaj długie koszule i długie spodnie

• Spij pod siatką z moskitierą, jeśli nie masz dostępu do klimatyzowanych lub osłoniętych pokoi lub śpisz na świeżym powietrzu.

Zika może być przenoszona na partnerów seksualnych przez osobę, zarażoną tym wirusem. Prezerwatywy mogą zmniejszyć szansę na zarażenie się tym wirusem. Antykoncepcja w formie prezerwatyw powinna być używana podczas każdego stosunku, jeśli istnieje zagrożenie zarażenia Ziką. Gdy pary zaniechają współżycia, wirus nie przeniesie się drogą płciową na drugą osobę. Wszystkie pary, w których choć jeden partner podróżował w rejony endemiczne Zika, powinny używać antykoncepcji w formie prezerwatyw. Tak samo, jeśli utrzymuje się kontakty seksualne z osobą, mieszkającą w rejonach objętych tym wirusem.

Jakie są objawy choroby Zika?

 

 

 

Jeśli myśli się urodzeniu dziecka w najbliższej przyszłości, a często odbywa się podróże na tereny endemiczne Zika lub zamieszkuje się te obszary, warto skonsultować swoje wątpliwości z lekarzem.

 

 

   

 

 

 

 

 Bibliografia

    Biała M., Jerczak B., Inglot M., Knysz B., (2018), Flawiwirusy–nowe patogeny chorobotwórcze dla ludzi. Postepy Hig Med Dosw (online), 72, 184-191,
    Gliński Z., Kostro K., (2016), Czy jest możliwe zakażenie zwierząt domowych wirusem Zika?, Życie Weterynaryjne, 91(04),
    Kimszal E., Van Damme-Ostapowicz K., Wirus Zika – nowy problem współczesnego świata? Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 2016, 47, 2: 163–166.
    Pomorska D., Kuchar E., Zakażenie wirusem Zika – nowe zagrożenie epidemiczne. Pediatr. Med. Rodz., 2016, 12, 2: 150–156.
    Staples J. E., (2016), Interim guidelines for the evaluation and testing of infants with possible congenital Zika virus infection—United States, 2016. MMWR. Morbidity and mortality weekly report, 65,
    https://gis.gov.pl/wypoczynek/informacja-dotyczaca-zakazen-wirusem-zika/,
    https://www.pzh.gov.pl/wirus-zika/.
    https://www.who.com

 

Uwaga!

• Powyższa porada jest jedynie sugestią i spisem informacji z wielu renomowanych źródeł i w przypadku problemów zdrowotnych nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Zawsze w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem !

• Informacje opierają się na stanie wiedzy z dnia publikacji 13.07.2018 i mogą ulec zmianie.