Żółta febra (żółta gorączka): Zobacz kiedy obowiązek szczepienia i co daje nam Międzynarodowa Książeczka Szczepień (tzw. żółta książeczka )

   

 

Spis treści:

• 1. Żółta febra występowanie
• 2. Objawy żółtej febry
• 3. Diagnostyka i leczenie żółtej febry
• 4. Szczepienie na żółtą febrę

 

Wirus żółtej febry występuje w tropikalnych i subtropikalnych obszarach Afryki i Ameryki Południowej. Obszary te są endemicznymi terenami występowania choroby. Jest chorobą zakaźną wywoływaną przez zawierający RNA wirus żółtej gorączki (Flavivirus) z rodziny Flaviviridae. Wirus jest przenoszony na ludzi przez ukąszenie zarażonego komara.Choroba może przebiegać pod różnymi postaciami klinicznymi - od łagodnych, nieswoistych objawów grypopodobnych do ciężkiej gorączki krwotocznej, kończącej się śmiercią. Infekcja żółtą febrą jest diagnozowana na podstawie badań laboratoryjnych, objawów pacjenta i historii podróży.

Przez lata tajemnicza żółta febra zbierała straszne żniwo: umierał co drugi chory. Zdarzało się, że chorzy dostawali pomieszania zmysłów i popełniali samobójstwa. Thomas Jefferson powiedział kiedyś, że ta zaraza uniemożliwi powstanie wielkich miast w Ameryce. Uważano, że chorobę wywołuje zepsuta kawa lub zatrute ryby. Dopiero pewien kubański lekarz wysunął hipotezę, że żółtą febrę wywołują moskity. Aby się o tym przekonać, zdecydowano się na pewien eksperyment, wątpliwy z punktu widzenia etyki. Wyselekcjonowano moskity zdrowe i takie, które żywiły się krwią chorych ludzi. Następnie grupa ochotników poddała się dobrowolnym ukąszeniom. Osoby, które zostały pokąsane przez komary – roznosicieli, zachorowały na żółtą febrę. Część z nich zmarła, stając się niezbitym dowodem na słuszność teorii. Nazwa choroby pochodzi od najbardziej widocznych objawów: gorączki i zażółcenia skóry wywołanego uszkodzeniem wątroby. Żółta gorączka to jedyna choroba, przeciwko której szczepienie jest w niektórych rejonach świata obowiązkowe. Bez stosownego dokumentu potwierdzającego uodpornienie nie można wjechać do kraju znajdującego się na tym terenie. Wirus żółtej gorączki pochodzi od małp. Samice moskitów żywiąc się ich krwią, stały się naturalnymi roznosicielami groźnych zarazków. W części przypadków ludzie sami zgotowali sobie taki los, wycinając drzewa, w koronach których żyły moskity żywiące się krwią zarażonych zwierząt. Gdyby nie wyręby dżungli, ten gatunek moskitów nie „zszedłby” na ziemię. Źródłem zakażenia są także chorzy ludzie. W dużych skupiskach ludzkich komary strefy tropikalnej przenoszą wirusy, wywołując czasem epidemie.

Żółta febra występowanie

Co roku WHO publikuje listę krajów, w których ryzyko zakażenia żółtą gorączką jest największe. Przy wjeździe do państwa z tej listy trzeba pokazać aktualne zaświadczenie o szczepieniu. Są to głównie kraje subsaharyjskiej Afryki i Ameryki Południowej w dorzeczu Amazonki. Żółta gorączka występuje w tropikalnych obszarach Afryki oraz Ameryki Środkowej i Południowej.Transmisja może wystąpić na wysokości do 2300 metrów w obu Amerykach i prawdopodobnie wyżej w Afryce.WHO szacuje, że rocznie w samej Afryce zapada na chorobę 200 tys. ludzi, z czego 30 tys. umiera.


Występowanie żółtej gorączki

Objawy żółtej febry

Większość osób zakażonych wirusem albo nie będzie miała objawów, albo będzie miała łagodne objawy i całkowicie wyzdrowieje.

W przypadku osób, u których wystąpią objawy, czas od zakażenia organizmu do wystąpienia choroby wynosi zwykle od 3 do 6 dni. Przejście zarażenia żółtą febrą prawdopodobnie chroni przed przyszłymi infekcjami.

W pierwszej fazie choroby występują mało charakterystyczne objawy, takie jak:

• gorączka,
• bóle głowy i bóle mięśniowe,
• nudności, wymioty i brak apetytu,
• światłowstręt,
• bradykardia,
• przekrwienie skóry
• ogólne zmęczenie.

Niekiedy uczucie zmęczenia może towarzyszyć nam jeszcze kilka miesięcy po wyzdrowieniu. U większości pacjentów jednak powyższe dolegliwości ustępują samoistnie po kilku dniach, jednak aż u 15% chorych dochodzi do nagłej remisji objawów, które są charakterystyczne dla toksycznej fazy żółtej febry.

Pojawia się:

•  żółtaczka,
•  bóle brzucha,
•  wymioty,
•  krwiomocz,
•  trombocytopenia,
•  zakrzepy,
•  skaza krwotoczna,
•  zapalenie mięśnia sercowego i mózgu,
•  niewydolność pracy wątroby, nerek i układu nerwowego.

Ostatecznie dochodzi do śpiączki, a w wielu przypadkach – do zgonu pacjenta.

Zobacz także inne choroby tropikalne takie jak:  Denga, Zika czy Malaria
 

Diagnostyka i leczenie żółtej febry

Podejrzenie żółtej gorączki wysuwa się na podstawie stwierdzenia, że pacjent przebywał w

regionach, gdzie schorzenie to występuje, a także biorąc pod uwagę pojawiające się u chorego objawy.Potwierdzenie, że za stan pacjenta odpowiada zakażenie właśnie wirusem żółtej gorączki, możliwe jest na drodze badań laboratoryjnych. Decydujące w procesie diagnostycznym są dodatnie odczyny serologiczne i izolacja wirusa z krwi chorego.

Do specjalistycznych badań diagnostycznych należą:

• test immunoenzymatyczny ELISA umożliwiający identyfikację specyficznych przeciwciał klasy IgM,
• metody genetyczne obejmujące m.in. reakcję łańcuchową polimerazy (PCR, ang. Polymerase Chain Reaction),
• badania w kierunku innych chorób wirusowych (wirus dengi, wirus Zachodniego Nilu, wirus Zika).

Poza diagnostyką skierowaną bezpośrednio ku wykrywaniu patogennego, związanego z żółtą febrą,wirusa, u pacjentów wykonywane mogą być również inne analizy laboratoryjne, w których możliwe jest wykrycie typowych dla żółtej gorączki odchyleń. Do takowych zaliczane są:

• zaburzenia ilości białych krwinek (w początkowym okresie polegające na zmniejszeniu ilości białych krwinek, czyli leukopenii, w późniejszym etapie choroby pojawia się natomiast
• leukocytoza, czyli zwiększenie liczby leukocytów),
• wykładniki zaburzeń krzepnięcia (np. małopłytkowość, wydłużony czas APTT),
• hiperbilirubinemia,
• wykładniki zaburzeń czynności wątroby (np. podwyższone poziomy enzymów wątrobowych, takich jak ALT i AST, we krwi).

Przeprowadzenie dokładnej diagnostyki u pacjentów z podejrzeniem żółtej febry jest istotne z tego względu, iż chorobę tę trzeba różnicować z kilkoma innymi jednostkami, takimi jak np. wirusowe zapalenie wątroby, malaria, dur brzuszny czy leptospiroza.

Podobnie jak w przypadku innych schorzeń należących do grupy gorączek krwotocznych, tak i w przypadku żółtej febry nie istnieją metody przyczynowego leczenia tej jednostki. U pacjentów cierpiących na żółtą gorączkę wdrażane jest postępowanie objawowe, bazujące na nawadnianiu chorych, a także na podawaniu im leków przeciwbólowych oraz przeciwgorączkowych (np. paracetamolu). Podkreślenia wymaga tutaj to, że w leczeniu żółtej febry należy unikać niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – preparaty te wywierają działanie zmniejszające krzepliwość krwi i jeżeli u chorego wystąpią problemy z krzepnięciem, to stosowanie NLPZ mogłoby je nasilić.
 

Szczepienie na żółtą febrę

Szczepienie to należy do szczepień obowiązkowych, a okazanie świadectwa wakcynacji, potwierdzonego wpisem do Międzynarodowego Świadectwa Szczepień, stanowi warunek wjazdu do wielu krajów, w których choroba występuje endemicznie. Jednorazowa dawka uodparnia na okres 10 lat. Pełna protekcja następuje 10 dni po zaszczepieniu. Szczepienie przeciwko żółtej gorączce jest obecnie, jako jedyne, objęte regulacjami określanymi przez Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne Światowej Organizacji Zdrowia z 2005 roku.

Kwalifikacja do szczepienia przeciwko żółtej gorączce przed wyjazdem zagranicznym powinna uwzględniać indywidualne ryzyko zakażenia wirusem żółtej febry związane z trasą i charakterem podróży, potencjalne konsekwencje kliniczne w razie zachorowania, w szczególności znaczną śmiertelność w przebiegu objawowej żółtej gorączki, wymogi wynikające z IHR, ewentualne przeciwwskazania oraz ryzyko rzadko występujących, ciężkich działań niepożądanych szczepionki u danego podróżnego. Szczepionka przeciw żółtej gorączce zawiera żywe, osłabione cząstki wirusa. Wykazuje ona bardzo wysoką skuteczność, dając odporność na całe życie. 99% osób szczepionych rozwija ochronne przeciwciała po 30 dniach.






Każda zaszczepiona osoba dostaje świadectwo szczepienia, tzw. żółtą książeczkę, wydaną przez Ministerstwo Zdrowia w imieniu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Szczepienia wykonuje się w niektórych stacjach sanitarno-epidemiologicznych, Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni i w Portowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Szczecinie.

Lista poradni i lekarzy, gdzie można wykonać szczepienia tropikalne
 

Międzynarodowa książeczka szczepień

Popularnie zwana „żółtą książeczką”, jest jedynym oficjalnym dokumentem potwierdzającym wykonanie przez nas szczepień ochronnych. Szczepienia dzielą się na zalecane, czyli te, które powinniśmy wykonać dla własnego bezpieczeństwa, oraz obowiązkowe, bez wykonania których możemy nie zostać wpuszczeni do niektórych krajów.

Obecnie jedynym obowiązkowym szczepieniem, wymaganym m.in. w niektórych krajach Ameryki Południowej (Gujana Francuska, niekiedy Brazylia), większości Afryki (m.in. Ghana, Kamerun, Etiopia, Kongo, Nigeria, Senegal) oraz azjatyckim Jemenie, jest to przeciw żółtej gorączce. Istnieją również państwa, w przypadku których, pomimo braku odgórnego nakazu szczepienia przeciw żółtej febrze, zaleca się jego wykonanie. Są to m.in. Angola, Boliwia, Kenia, Czad, Uganda czy Wenezuela.


Międzynarodowa książeczka szczepień

Starając się o uzyskanie żółtej książeczki, w pierwszej kolejności należy udać się na badania kontrolne do lekarza rodzinnego, w celu uzyskania potwierdzenia, że jest się zdrowym, a przez to gotowym do przyjęcia szczepionki. Następnie w punkcie szczepień lub centrum medycyny podróży, otrzymujemy żądane szczepienie.

Wpis dotyczący żółtej książeczki uzyskuje ważność 10 dni po iniekcji. Lekarze zalecają jednak, aby nie zostawiać przyjęcia szczepionki na ostatnią chwilę, ponieważ w przypadku np. żółtej febry możliwe jest wystąpienie poronnej postaci choroby, która objawami przypomina grypę. Takie powikłanie po szczepieniu może skutecznie uniemożliwić nam wymarzoną podróż. Szczepienie przeciw żółtej febrze jest ważne 10 lat. Najważniejszym wpisem w żółtej książeczce jest dowód na szczepienie przeciwko żółtej febrze. Pamiętajmy, że jeśli go nie uzyskamy, do wielu krajów możemy po prostu nie zostać wpuszczeni.

 

Profilaktyka i zalecenia dla podróżujących

 

Co należy zrobić przed podróżą do strefy zagrożenia Żółtą gorączką

Profilaktyka żółtej gorączki polega na szczepieniach ochronnych, gdyż jest najskuteczniejszym środkiem prewencji przeciw żółtej febrze.

• Przed planowaną podróżą nie później niż 6-8 tyg należy skontaktować się z lekarzem lekarzem medycyny tropikalnej lub medycyny podróży, który udzieli informacji o zalecanej profilaktyce oraz zasad przygotowania się do takiej podróży.
• Kobiety w ciąży, a także kobiety planujące ciążę nie powinny podróżować do obszarów występowania chorób tropikalnych. Jeżeli podróż jest konieczna należy najpierw skonsultować się z lekarzem ginekologiem-położnikiem , który udzieli kompleksowej informacji na temat zagrożeń oraz profilaktyki w trakcie pobytu.
• Osoby, które są przewlekle chore na takie choroby jak: niewydolność krążenia, choroby onkologiczne, cukrzyca, choroby płuc lub niewydolność nerek, powinny skonsultować się z lekarzem specjalistą przed podjęciem decyzji o wyjeździe w regiony występowania Żółtej Febry.

• W celu uniknięcia pogryzienia przez komary należy stosować repelenty ( preparaty na komary ), zawierające m.in. takie substancje jak: DEET zarówno w ciągu dnia jak i w nocy, podczas przebywania na zewnątrz jak i wewnątrz pomieszczeń. 
• Należy używać turystycznych moskitier, dzięki której będziemy pewni spokojnego snu bez zainfekowanych wirusami i pasożytami komarów
• Zalecaną metodą ochronną jest również odpowiedni ubiór okrywający części ciała narażone na ukąszenia komarów. Ubranie powinno być przewiewne z naturalnych tkanin najlepiej w jasnych kolorach (spódnice chroniące uda, spodnie i bluzy z długimi nogawkami i rękawami). Głowę należy chronić nakryciem. Należy pamiętać również o ochronie karku i stóp np. repelentem
• W okresie pór dnia, w których aktywność komarów jest największa warto pozostać w pomieszczeniach (najlepiej klimatyzowanych lub posiadających wiatraki)

• Podczas pobytu w kraju tropikalnym należy zawsze przed posiłkami myć ręce i przestrzegać zasad higieny (ręce myjemy żelami antybakteryjnymi i mydłem).
• Deskę klozetową i kabinę prysznicowa zdezynfekować roztworem alkoholowym.
• Unikać kontaktu z gryzoniami, chorymi lub padłymi zwierzętami, z osobami chorymi lub ciałami osób zmarłych,
• Unikać konsumpcji surowej żywności (warzyw, owoców, surówek, mięsa dzikich zwierząt). Należy wybierać żywność, która została przygotowana tak, aby była bezpieczna, np. pasteryzowane mleko, dokładnie myć i obierać owoce i warzywa przed jej spożyciem.
• Zarówno do picia, jak i mycia zębów używaj tylko bezpiecznej wody (najlepiej butelkowanej) lub poddaj ją takim działaniom, aby stała się ona bezpieczna. Tyczy to się także lodu w kostkach.

Po powrocie z regionu występowania chorób tropikalnych
 

 

 

Wato wiedzieć

 

1. Przejście żółtej gorączki pozostawia trwałą odporność.
2. Moskity zaczynają zakażać 9-12 dni po wypiciu zainfekowanej krwi ofiary: zwierzęcia lub człowieka.
3. Krew ludzi chorych jest zakaźna tuż przed wystąpieniem gorączki i około 3-5 dni od początku dolegliwości.
4. Jeśli po powrocie z egzotycznych krajów pojawi się gorączka, nie wolno jej lekceważyć. Niezbędna jest porada lekarza, który w razie potrzeby skieruje nas do Poradni Chorób Tropikalnych lub Szpitala 

Źródła:
1. Biała, M., Jerczak, B., Inglot, M., & Knysz, B. (2018). Flawiwirusy–nowe patogeny chorobotwórcze dla ludzi. Postepy Hig Med Dosw (online), 72, 184-191.
2. Gliński Z., Kostro K., Flawiwirusy oraz flawiwirozy zwierząt i człowieka, „Życie Weterynaryjne”, 2016, 91(2), s. 109–113
3. Wiercinska-Drapało A., Żółta gorączka, „Przegląd Epidemiologiczny”, 2004, 58(1), s. 101–105.
4. https://www.cdc.gov/yellowfever/index.html
5. http://emedicine.medscape.com/article/232244-overview#a1
6. http://www.who.int/csr/disease/yellowfev/en/ 8. https://wsse.rzeszow.pl/nadzor-sanitarny/oddzial-epidemiologii/chorobyzakazne/zolta-goraczka

 

Uwaga!

• Powyższa porada jest jedynie sugestią i spisem informacji z wielu renomowanych źródeł i w przypadku problemów zdrowotnych nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Zawsze w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem !
• Informacje opierają się na stanie wiedzy z dnia publikacji 14.04.2018 i mogą ulec zmianie.